Bezoek aan een Jatrofa plantage

Woensdag zaten we voor dag en dauw in de bus. Vertrek om zes uur. Op de een of andere manier zit informatie verstrekken niet zo in het systeem van de Mozambikanen. Op een kaart aan kunnen wijzen waar we naar toe zouden gaan zat er net als bij de cursus vorig jaar ook niet in. Het enige wat we wisten was dat het best ver was. Dus we lieten ons maar verrassen. Met een 1:250.000 topografische kaart die we zelf meegenomen hadden keken we mee. Onderweg moesten we nog een extra stop maken omdat de broodjes (ontbijt en of lunch) vergeten waren. Die werden nog nagebracht. Daarna kon onze chauffeur weer gas geven. Sommige stukken van de weg zijn OK. Andere stukken zijn enorm slecht met gaten en scherpe wegranden. Dat levert soms ineens enge situaties op omdat het drukke verkeer gewoon van twee kanten de hele wegbreedte gebruikt om de gaten zo veel mogelijk te vermijden. Gelukkig hebben wij een supergoede en rustige chauffeur.

Aan het eind van de ochtend kwamen we aan bij de plantage. Meteen maar even met de GPS coördinaten vastgelegd zodat we de plek terug zouden kunnen vinden op kaarten en satellietbeelden. De plantagemanager heette Hein. Gave kerel en landbouwkundige. Duidelijk iemand die ons heel veel kon vertellen over het hoe en waarom op het bedrijf. Oorspronkelijk kwam hij uit Zimbabwe maar door de landhervormingen daar was hij zijn klanten kwijtgeraakt. Dus hij was verkast en op zoek gegaan naar nieuwe mogelijkheden in het buurland.

Na een kort introductieverhaaltje mochten we in twee pick-ups klimmen. In Nederland ondenkbaar vanwege veiligheidsvoorschriften. Maar hier geen enkel probleem. In twee uur tijd werden we over de 15.000 ha tellende plantage rondgereden. Om aan te geven hoe groot dat dat is: de oppervlakte van de hele gemeente Enschede is ongeveer 14.200 hectare.

Bij elke stop kregen we nieuwe informatie over hoe het terrein geschikt gemaakt werd voor beplanting met Jatrofa, de teelt van de plant zelf, de oogst en het management van het bedrijf.
Erg indrukwekkend. Omdat ik best veel wetenschappelijke artikelen heb gezien over de teelt van Jatrofa had ik zelf de indruk dat men wel weet hoe zo’n plant het beste groeit en onderhouden moet worden. Volgens Hein blijkt niets minder waar. De populariteit van Jatrofa komt doordat deze struik relatief goed groeit op gedegradeerde (onvruchtbare) grond. Maar dat betekent niet dat je na het planten alleen maar hoeft af te wachten. Er is heel erg veel werk en specialistische kennis nodig om een goede oogst van Jatrofavruchten te krijgen. Die vruchten bevatten elk een paar nootjes die uiteindelijk de olie leveren voor biobrandstof. Maar van de teelt van Jatrofa weten we nog lang niet genoeg.

Jatrofa houdt niet van natte voeten. Omdat dit gebied in de regentijd heel erg nat wordt hebben ze hier de struiken op richels geplant. Net zoiets als een aspergeveld maar dan breder en hoger. Niemand kan echter vertellen wat de beste breedte en hoogte is. Hetzelfde geldt voor de plantingsdichtheid. Er wordt wel gezegd: 2 meter tussen de struiken op dezelfde rij en 4 meter tussen de rijen. Maar niemand weet dat zeker en waarschijnlijk is dat ook nog eens afhankelijk van de locatie. De soort grond wat ze op het bedrijf hebben is ook lastig. Er wordt nu in een paar percelen geprobeerd of het onderploegen van houtskool helpt om in de droge tijd beter water vast te kunnen houden. Hein legde uit dat je in de natuur niet gauw last hebt van pest en gewasziektes. Maar zodra je iets in rijtjes gaat zetten wordt het aan alle kanten opgevreten en beschimmeld. En ook al zegt men vaak dat Jatrofa een makkelijke struik is, zonder gewasbescherming krijg je geen commercieel aantrekkelijke oogst. Iedereen die beweert dat Jatrofa een gemakkelijke plant is heeft geen verstand van zaken volgens onze gastheer. En ik ben er van overtuigd dat hij gelijk heeft.

Er zijn ongeveer 230 lokale mensen in dienst bij dit bedrijf. Dat varieert van vrachtwagenchauffeur tot landarbeider en van supervisor tot monteur. Op dit moment is ongeveer een derde van het totale gebied beplant met Jatrofa. Voor de rest zijn er stukken die nog ontgonnen gaan worden en wat landbouwgebieden voor de lokale bevolking. Zo kunnen de mensen hier voor eigen gebruik produceren maar ook voor verkoop in lokale winkeltjes. Omdat de lokale mensen vrijwel geheel ongeschoold zijn helpt het bedrijf daar bij. Dit zijn dus wel mooie ontwikkelingen op gebied van werkgelegenheid en armoedebestrijding.